/ مائده مطهری زاده
تالاب‌های ایران، هر کدام داغی و دردی در دل دارند که تالاب انزلی فقط یکی از هزاران است.
تالابی حیاتی در دل زیبایی‌های استان گیلان که متاسفانه حالا با غمی عظیم به نام طرح بایوجمی دست به گریبان است که اکنون بعد از بارها با دست پیش کشیدن و با پا پس زدن مسوولان و تایید و تکذیب مشکلات و جنجال‌های زیست محیطی آن می‌رود تا تیر خلاصی را بر پیکره این تالاب زیبا بنشاند و عجیب و البته ارزشمند است که دادستان کل کشور، اخیرا در مراسم تودیع و معارفه دادستان عمومی و انقلاب استان گیلان، با ابراز تأسف از اجرای طرح بایوجمی از سوی محیط‌زیست گفت: متأسفانه سازمان محیط‌زیست که خود تأمین‌کننده و حافظ محیط‌زیست است بدون در نظر گرفتن مخاطرات زیست‌محیطی در حال اجرای این طرح در سطح تالاب است.
حـجت‌الاســـلام‌والمســلمین محمدجعفر منتظری، با اشاره به بازدید خود از تالاب بندرانزلی خطاب به استاندار و سایر مسؤولین گفت: استاندار به‌عنوان‌ نماینده عالی دولت، دستگاه‌های اطلاعاتی و دادستان انزلی موظف است بر این‌ تالاب صیانت کند.
وی با اشاره به تصرفات صورت گرفته در تالاب انزلی بیان کرد: دستگاه‌های خدمات‌رسان همچون برق چگونه به فردی که به حریم تالاب تجاوز کرده برق‌رسانی می‌کند و شرایط را برای دیگران راحت می‌کند.
دادستان کل کشور با بیان اینکه مساعدت عینی نشان می‌دهد که متصرف بنای خود را بر آب بناکرده، افزود: برخی‌ها طی چند سال موفق به احداث بناشده‌اند درحالی‌که سند مالکیت ندارند.
حجت‌الاسلام منتظری با بیان اینکه تا زمانی که تمام دستگاه‌های ذی‌صلاح موافقت نکنند اجرای طرح بایوجمی مخالفت می‌شود، افزود: اجازه نخواهیم داد اجرای طرحی که احتمال خطر آن زیاد است و مراکز رسمی و تخصصی آن را رد کرده‌اند در سطح تالاب اجرایی شود.

*طرح بایوجمی به هیچ وجه زیست محیطی نیست!
البته این اعلام موضع رسمی و قاطعانه دادستان کل کشور بعد از آن صورت گرفت که رضا علیزاده کارشناس رسمی دادگستری در حوزه محیط زیست در تیرماه سال جاری در گفت‌و‌گویی اظهار داشت: دی‌اکسید تیتانیوم، ماده «بایو» نیست و سمی بودن آن محرز است و طرح موسوم به «بایوجمی»، علاوه بر رسوبات آلی تالاب انزلی، خود تالاب را هم نابود می‌کند.

*قرارداد 900 میلیارد تومانی برای مسموم کردن تالاب انزلی طی یک سال!
نکته مهم قابل ذکر درباره نحوه نادرست معرفی این طرح آن است که محصول شرکت مربوطه مستقر در شهرک علمی ـ تحقیقاتی اصفهان که در این طرح به کار رفته به عنوان یک دستاورد دانشی نو معرفی شده و برای اجرای یک ساله طرح، 900 میلیارد تومان قرارداد بسته شده است!
در حالی که اصلا نوآوری و اتفاق نویی در این طرح دیده نمی‌‌شود؛ ماده شیمیایی دی‌اکسید تیتانیوم یک ماده ارزان‌قیمت معدنی است که به عنوان یک نیمه‌هادی دارای خواص نورکافتی بوده که از اوایل قرق بیستم شناسایی شده و در موارد لازم مورد استفاده قرار گرفته است.
نکته بعدی، تناقض‌گویی‌های آشکار درباره ساختار ابعادی دی‌اکسید تیتانیوم به کار رفته در این طرح است؛ در آغاز اجرای طرح گفته شد که ساختار دی‌اکسید تیتانیوم مورد استفاده در این طرح «نانویی» است که نگرانی‌های بسیاری ایجاد شد چرا که نانوساختار این ماده براساس تحقیقات علمی، صد‌درصد سرطان‌زاست.

*دفاع از یک طرح کاملا ضد محیط زیستی!
این مستندات علمی و زیست‌ محیطی در حالی جای هیچگونه دفاعی را برای مدعیان و مجریان این طرح باقی نگذاشته است که تنها یک ماه قبل از اظهارنظر کارشناس رسمی دادگستری در حوزه محیط زیست، حمید ظَهرابی، معاون محیط طبیعی سازمان محیط زیست طی گفت‌و‌گویی درباره افتتاح طرح زیست‌پالایی بایوجمی در تالاب انزلی و انتقادات به این طرح گفت: طرح بایوجمی مخفیانه افتتاح نشده است؛ یک شرکت دانش بنیان در یکی از شهرک‌های علمی و تحقیقاتی پیشنهادی را به سازمان محیط زیست دادند که ما می‌توانیم با استفاده از تکنولوژی‌های نوین فرآیند احیای تالاب را تسریع بدهیم و رسوبات کف تالاب را تجزیه کنیم.
وی در ادامه بیان کرد: این پیشنهاد را سازمان محیط زیست دریافت کرد با هماهنگی مرکز تحقیقات شیلات در حاشیه تالاب انزلی پایلوتی را در استخر‌های پرورش ماهی برای ارزیابی اثرات احتمالی این نوع ماده بر موجودات زنده و بررسی اثر بخشی آن اجرا کردند.
ظهرابی در ادامه بیان کرد: در این استخر‌ها گونه‌ها مختلف ماهی و گیاهان وجود داشتند. خروجی پایلوت اجرا شد در سال ۱۳۹۷ این بود که کار موفق بوده است و آسیب‌های جدی را نتوانستیم بر گونه‌ها گیاهی و یا جانوری که در داخل استخر‌های پرورش ماهی بودند تشخیص بدهیم.
وی در ادامه بیان کرد: برای اجرای این طرح در سطح تالاب باز هم احتیاط را رعایت کردیم و مقرر شد یک فاز پایلوت در بخشی از تالاب اجرا شود یعنی مجددا این کار در داخل خود تالاب آزمایش شود.
این مقام مسوول محیط زیستی در حال به راحتی آب خوردن از یک طرح ضد محیط زیستی دفاع کرده و از سربلند بیرون آمدن پایلوت آزمایشگاهی این طرح، می‌گوید که بنا بود پس از این مرحله، طرح به صورت پایلوت در 6 بخش از تالاب انزلی هم اجرا شده و توسط دانشکده منابع طبیعی دانشگاه تهران مورد ارزیابی قرار گیرد؛ در فاز اول بنا بود 60 هزار لیتر دی‌اکسید تیتانیوم در پناهگاه حیات وحش سرخانکل به تالاب ریخته شود که پس از ریخته شدن 12 هزار لیتر، ادامه این طرح با دستور مراجع قضایی متوقف شد.
علیزاده کارشناس رسمی دادگستری در حوزه محیط زیست در پاسخ به همین ابهام گفت: اگر بنا بود تخصصی اقدام کنیم باید از ابتدا از مشاوره صاحب‌نظران حوزه مواد نانو و مهندسی محیط زیست بهره گرفته و زمانی را به تحقیق هدفمند و اصولی اختصاص می‌دادیم؛ هر چند تا به حال مقادیری از این مواد به درون تالاب ریخته شده اما جای خرسندی است که مراجع قضایی دستور توقف آن را داده‌اند؛
وی ادامه داد: در همین اواخر تحقیقاتی در دانشگاه محقق اردبیلی بر روی سمی بودن این ماده انجام گرفته که نتیجه آن در نشریه دانشگاه علوم پزشکی رفسنجان نیز منتشر شده و بر اساس این تحقیقات سرطان‌زایی دی‌اکسید تیتانیوم روی موش‌ها به اثبات رسیده است؛ این تنها یک نمونه از تحقیقاتی است که در داخل کشور انجام شده است.

*دادستان علیه رییس محیط زیست
6 مردادماه امسال، در حالی که دادستان انزلی از ارسال نشدن مدارکی مبنی بر مضر نبودن اجرای طرح بایوجمی در تالاب انزلی توسط سازمان حفاظت محیط زیست خبر داده بود، همزمان از اعلام جرم علیه عیسی کلانتری معاون رییس جمهور و رییس سازمان حفاظت محیط زیست، قربانعلی محمدپور مدیرکل حفاظت محیط زیست گیلان، فرشید سهیلی مجری طرح بایوجمی در تالاب بین‌المللی انزلی و عبدالله رضا کرباسی ناظر این طرح به اتهام تخریب محیط زیست، تضییع حقوق بیت‌المال و نشر اکاذیب نیز پرده برداشت.
این خبر نیز در حالی از سوی خبرگزاری ایسنا منتشر شده بود که به دنبال آن، عیسی کلانتری نیز در پاسخ به این پرسش که آیا به دادگاه احضار شده است؟ گفت: هیچ احضاریه‌ای ابلاغ نشده است.
وی تأکید کرد که مستندات علمی، گزارش‌های تخصصی مورد نیاز و اسناد اداری لازم جهت رفع ابهامات به دادگاه ارسال شده است.
رییس سازمان حفاظت محیط زیست همچنین گفت: پرونده به منظور پیگیری به تهران ارسال شده است.

*جمع بندی
هرچند که تالاب انزلی هنوز آنقدرها هم بد اقبال نشده است که دادستانی کشور نیز چشمانش را به روی تضییع حقوق او ببندد، اما پرسش اصلی و اساسی به ویژه از نمایندگان مجلس آن است که چگونه با وجود مشاهده این حجم از خسارات وارده بر پیکره محیط زیست کشور به دلیل نابخردی‌ها و تصمیمات غلط و نادرستِ اغلب عامدانه رییس محیط زیست کشور، هیچگونه راه حلی را برای برون رفت از بحران‌های محیط زیستی کشور نمی‌یابند؟!